กระทรวงมหาดไทย ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญกับขยะมูลฝอยชุมชนที่ไม่ได้รับการจัดการอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการ ไม่ได้มีการคัดแยกตั้งแต่ต้นทาง รวมถึงการจัดการของหน่วยงานอื่นๆ ยังขาดประสิทธิภาพ แผนปฏิบัติการจัดการขยะมูลฝอยชุมชนในนาม “จังหวัดสะอาด” จึงเกิดขึ้น เพื่อขับเคลื่อนและแก้ไขปัญหาขยะมูลฝอยชุมชนให้เกิดความต่อเนื่อง โดยมีกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ร่วมกับทุกจังหวัดทั่วประเทศ และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นหน่วยงานปฏิบัติการในระดับพื้นที่สร้างความรู้ต่อทุกภาคส่วน สำหรับการบริหารจัดการขยะทั้งวงจรโดยแบ่งขั้นตอนใน 3 ระยะ ได้แก่
ต้นทาง คือ การลดขยะ ซึ่งต้องเริ่มจากต้นทาง คือ ประชาชน รวมถึงภาคเอกชน ห้างร้าน สถานประกอบการ และหน่วยงานราชการ จะต้องมีการลดขยะ และการคัดแยกขยะให้ถูกต้องตามหลักวิชาการ
กลางทาง คือ การเก็บขนขยะไปยังสถานที่กำจัด โดยให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ กำหนดเวลานัดการเก็บแต่ละประเภทขยะตามความเหมาะสมของปริมาณและพื้นที่ เพื่อให้คุ้มค่าและไม่เป็นภาระแก่ประชาชน และควบคุมดูแลให้รถเก็บขยะ มีสภาพพร้อมใช้งาน
และสุดท้าย ปลายทาง จัดให้มีการรวมกลุ่มพื้นที่ในการจัดการมูลฝอย (Clusters) ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ตามขนาดพื้นที่ Size S, M, L เพื่อรวบรวมขยะให้สามารถกำหนดเทคโนโลยีในการกำจัดขยะที่เหมาะสมกับปริมาณขยะ และศักยภาพของพื้นที่

สำหรับการลดขยะที่ต้นทางนั้น ได้นำหลัก 3 R: Reduce Reuse และ Recycle มาปรับใช้เป็นแนวทางหลัก ดังนี้
1. Reduce (ใช้น้อย) คือ การลดระดับการใช้ เช่น การใช้ถุงผ้าแทนการใช้ถุงพลาสติก การเลือกซื้อบรรจุภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม หลีกเลี่ยงการใช้วัสดุสิ้นเปลือง การบริโภคที่พอเพียง เป็นต้น
2. Reuse (ใช้ซ้ำ) คือ การนำสิ่งของที่ใช้แล้วและยังสามารถใช้งานได้มาใช้ประโยชน์อีก เช่น การใช้กระดาษทั้งสองหน้า การใช้ถ่านไฟฉายแบบชาร์ตใหม่ได้ การเลือกซื้อสิ้นค้าหรือใช้ภาชนะที่สามารถใช้ซ้ำได้ เป็นต้น
3. Recycle (นำกลับมาใช้ใหม่) คือ การนำวัสดุต่างๆ เช่น กระดาษ แก้ว เหล็ก อะลูมิเนียม มาแปรรูปโดยกรรมวิธีต่างๆ เพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ และใช้หลักการ “ประชารัฐ” เพื่อให้มีแนวทางให้เกิดการบูรณาการการดำเนินงานร่วมกันระหว่างหน่วยงานในสังกัดกระทรวงมหาดไทยกับหน่วยงานของภาครัฐ ภาคเอกชนและภาคประชาสังคม/ ภาคประชาชน หากปฏิบัติตามหลักเกณฑ์และมาตรการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน สร้างความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับการลด คัดแยกขยะ อย่างถูกวิธี และนำกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่อย่างคุ้มค่า ก็จะสามารถลดโอกาสการทำลายสิ่งแวดล้อม และเป็นการสร้างบรรทัดฐาน ชุมชนใหม่ให้สะอาด ปลอดภัย และมั่นคั่งสืบไป

โดย กระทรวงมหาดไทย